Najnowsze badania pokazują, że spójność rodzinna i odporność mózgu mogą być kluczem do wyjątkowo długiego życia
W El Carmen de Viboral, małej gminie we wschodniej części Antioquii, postać Julio Enrique Saldarriagi Hernándeza stała się symbolem długowieczności i witalności.
W wieku 112 lat Saldarriaga posiada tytuł najstarszego człowieka w Kolumbii, potwierdzony przez Gerontology Research Group (GRG), która uznaje go za jednego z dwóch żyjących stulatków w kraju.
Jego historia, daleka od bycia zwykłą anegdotą, wzbudziła zainteresowanie społeczności naukowej i społecznej, która stara się zrozumieć czynniki, które pozwoliły temu rolnikowi przeżyć ponad sto lat. El Colombiano skontaktowało się z nim, aby poznać szczegóły jego życia i spróbować ustalić pewien wzorzec związany z jego długowiecznością, rzadką nie tylko w Kolumbii, ale i na całym świecie.
Saldarriaga spędził życie w wiejskim sercu Antioquii. Urodził się 30 lipca 1913 r. w Cocorná, w miejscu, gdzie zbiegają się drogi El Carmen de Viboral i El Santuario.
Dorastał w licznej rodzinie, jako jedno z dziesięciorga rodzeństwa, i od najmłodszych lat był zaangażowany w prace polowe.
W wieku 10 lat pracował już przy spalaniu węgla i piłowaniu drewna, co wiązało się z długimi godzinami pracy w lesie i pieszymi wędrówkami, aby sprzedawać produkty w pobliskich wioskach.
Pomimo ciągłego narażenia na działanie węgla drzewnego, Saldarriaga nigdy nie cierpiał na problemy z płucami, co przypisuje specyficznej recepturze: kąpielom w aguardiente, zarówno dla skóry, jak i gardła.
Z czasem Saldarriaga zdywersyfikował swoje zajęcia i poświęcił się produkcji tapetusa, rzemieślniczego likieru. Opowiada, jak zdobywał panele, fermentował je i destylował, a następnie przemierzał drogi, aby sprzedawać produkt, spotykając się nawet z fantastycznymi anegdotami, takimi jak spotkania z „diablo pelietas” podczas swoich nocnych wędrówek.
W wieku 17 lat poznał Marię Calistę Garcíę, z którą był w długim związku, zanim w 1935 roku wzięli ślub. Razem stworzyli rodzinę składającą się z 19 dzieci, a z biegiem lat liczba potomków wzrosła do 180, wliczając dzieci, wnuki, prawnuki i praprawnuki.
María Calista zmarła dwanaście lat temu, tuż przed ukończeniem 100 lat, ale pamięć o ich wspólnym życiu pozostaje żywa w opowieściach Saldarriagi.
Środowisko rodzinne i społeczne było fundamentalnym filarem w życiu Saldarriagi.
Do 2020 roku samodzielnie poruszał się po ulicach El Carmen de Viboral, spotykając się z sąsiadami i znajomymi.
Nadejście pandemii oznaczało zmianę, ponieważ izolacja wpłynęła na jego mobilność, ale udało mu się dostosować dzięki wsparciu wózka inwalidzkiego, a przede wszystkim dzięki stałej opiece córki Ubiter i wnuczek Nelly i Marleny.
To one towarzyszą mu podczas spacerów, organizują spotkania towarzyskie i utrzymują jego kontakt ze społecznością.
Saldarriaga cieszy się życiem towarzyskim w miasteczku, gdzie jest traktowany jak celebryta, a spotkania w jego ulubionym barze, przy rumie i muzyce, są częścią jego codziennej rutyny.
Nauka zaczęła zwracać szczególną uwagę na przypadki takie jak Saldarriaga.
Ostatnie badania, zwłaszcza przeprowadzone przez Uniwersytet Chicagowski, wykazały, że po 80. roku życia silne i szerokie relacje społeczne stają się czynnikiem decydującym o długowieczności.
Po śmierci Alfonso Maríi Rojasa Perdomo Julio Saldarriaga Hernández pozostał najstarszym żyjącym człowiekiem w Kolumbii, ale był jeszcze jeden mężczyzna, który osiągnąłby wiek 169 lat i byłby najstarszym człowiekiem na świecie: inny rodak.
Zwarte rodziny, trwałe przyjaźnie i aktywne życie towarzyskie wydają się być wspólnymi mianownikami wśród osób w wieku ponad 100 lat.
Jednak w dzisiejszej Kolumbii samotność stała się niepokojącym zjawiskiem: 34,7% populacji twierdzi, że nie ma żadnej sieci wsparcia ani zaufania, co jeszcze bardziej podkreśla wyjątkowość środowiska Saldarriagi.
Poza czynnikami społecznymi, genetyka jawi się jako kluczowy element wyjaśniający ekstremalną długowieczność. Naukowcy odkryli, że u osób w wieku ponad 100 lat niektóre obszary mózgu, takie jak kora entorhinalna i hipokamp, wykazują niezwykłą odporność na związane z wiekiem pogorszenie funkcji.
Obszary te, odpowiedzialne za pamięć i uczenie się, pozostają w lepszym stanie niż u większości ludzi, co może wynikać z większych rezerw neuronowych.
Chociaż geny Saldarriagi nie zostały bezpośrednio zbadane, długowieczność jego rodziny sugeruje predyspozycje genetyczne: jego ojciec dożył 75 lat, matka 90, młodszy brat ma 95 lat, a żona prawie osiągnęła wiek stu lat. Najstarsza córka pary ma obecnie 88 lat.
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie naukowców długowiecznością w Kolumbii. W 2022 roku udało się całkowicie zsekwencjonować ludzki genom, a rok później kolumbijskie uniwersytety przeprowadziły pierwsze sekwencjonowanie osób stuletnich w tym kraju.
Postęp ten otwiera drzwi do badań mających na celu identyfikację genetycznych kluczy do długowieczności oraz zrozumienie, w jaki sposób środowisko i doświadczenia życiowe wpływają na ekspresję tych genów.
Celem jest przejście w kierunku medycyny predykcyjnej, która pozwoli przewidywać i leczyć choroby związane ze starzeniem się, wydłużając jakość i długość życia.
W Kolumbii obecnie mieszka 19 400 osób w wieku powyżej 100 lat, co stanowi znaczącą zmianę demograficzną w porównaniu z poprzednimi dziesięcioleciami, kiedy osiągnięcie wieku stu lat było rzadkością. Jednak historia Saldarriagi pokazuje złożoność czynników, które wpływają na długowieczność: genetyka, środowisko społeczne, doświadczenia życiowe i, częściowo, przypadek, że udało mu się uniknąć zagrożeń związanych z życiem w kraju naznaczonym przemocą i trudnościami.
Na zakończenie swojej opowieści Saldarriaga, z charakterystycznym dla siebie humorem i witalnością, proponuje wypić jeszcze jednego drinka. Jego prosta i spontaniczna propozycja podsumowuje ducha, z jakim podchodził do życia, i pozostawia otwartą możliwość, że jest jeszcze wiele historii do opowiedzenia.
